Buyuknet
Eğitim => Türkçe Ansiklopedi => Fizik - Kimya - Biyoloji => Konuyu başlatan: tarantula901 - 02.03.2015 - 13:26
-
Çiçekli Bitkiler
Bitkiler, diğer canlılar gibi beslenme, büyüme ve üreme yeteneklerine sahiptirler. Çiçekli bitkilerin üreme organları çiçeklerdir ve üreme genellikle eşeyli bir şekilde gerçekleşir. Bu bitkilerde üreme sürecinde tohumlar önemli bir rol oynar, çünkü tohumlar gelecekte gelişecek bitkinin küçük bir örneğini, yarı olgun bir embriyoyu taşır. Tohumlar, bitkinin büyüme ve gelişme sürecini başlatan ve yeni bitkilerin oluşumunu sağlayan önemli yapısal bir birimdir. Çiçekli bitkiler aynı zamanda tohumlu bitkiler olarak da adlandırılırlar.
Çiçeksiz Bitkiler:
1 – Üreme organı olan çiçek vardır.
1 – Çiçekleri yoktur.
2 – Kök, gövde ve yaprakları vardır.
2 – Kök, gövde ve yaprakları yoktur veya iyi gelişmemiştir.
3 – Gövde ve yapraklarında iletim boruları vardır.
3 – Eğrelti otu hariç iletim boruları yoktur.
4 – Eşeyli üreme ile çoğalırlar.
4 – Eşeyli ve eşeysiz olarak çoğalırlar.
Tablo-1: Çiçekli bitkiler ile çiçeksiz bitkiler arasındaki farklar
Tohumlarına göre iki gruba ayrılır.
- Açık Tohumlular
- Kapalı Tohumlular
Açık Tohumlular:
Açık tohumlular, kozalaklılar olarak da bilinir. Bu bitkilerin meyveleri kozalak şeklinde olup, tohumlar meyvenin içinde değil, kozalak pulları üzerinde bulunur. Kozalaklılar odunsu bitkilerdir ve bu nedenle düzenli iletim demetleri ve kambiyum içerirler. Aynı zamanda çok yıllık bitkilerdir. Genellikle yeşil kalan yapraklara sahiptirler ve çoğunlukla iğne şeklinde yapraklara sahiptirler. Ormanlarında iğne yapraklı ağaçlar önemli bir yer tutar. Bu bitkiler, çiçek tozu üretir ve tohumları kozalaklarında taşırlar. Açık tohumlulara şu bitkileri örnek verebiliriz;
Köknar, ladin, ardıç en tanıdığımızı ise çamdır.sürekli karşılaştığımız çam ağaçlarından faydalanarak açık tohumluları anlatalım.
Türlerin çoğunda gövde kabuğu kalın, pürüzlü ve çatlaktır. Çam ağaçlarının yapraklarında ikiden fazla çenek bulunur. Genç çamların tacı genellikle konik, dalları yatay ve çevreli olabilirler. Bu tür bitkiler kuraklığa dayanıklı olmakla birlikte iyi gelişip çoğalabilmeleri için temiz hava ve bol ışığa ihtiyaç duyarlar.
Aynı ağaç üzerinde hem erkek hem de dişi kozalaklar bulunduğu için açık tohumluların çoğalması sağlanır. Erkek kozalaklar, çok sayıda verimli puldan oluşan ve her biri iki çiçek tozu kesesi taşıyan yapıları içerir. Dişi kozalaklarda ise, pulun altında yer alan sarmal dizilişli çok sayıda yaprak benzeri yapı bulunur ve her biri iki tohum taslağı taşır. Bahar veya yaz başında, çiçek tozu keselerindeki uzunlamasına yarıklardan çıkan çiçek tozları havada serbestçe hareket eder. Havada uçuşan çiçek tozları, dişi kozalakların pullarından birine yerleştiğinde üreme süreci başlar.
Çiçek tozu, tohum taslağına doğru bir borucuk oluşturarak çimlenmeye doğru ilerler. Bu borucuk içerisinde yer alan spermlerden biri, aşağı yönde hareket ederek yumurta hücresini döller. Döllenmiş yumurta hücresi sayesinde tohum gelişir. Oluşan kanatlı tohumlar rüzgarla kolayca taşınarak çevreye dağılır. Toprağa düştüklerinde uygun koşulları bulduklarında çimlenmeye başlar ve kısa sürede genç bir bitki oluşur.
Kapalı Tohumlular:
Bu bölümü oluşturan bitkiler en yaygın kara bitkileridir ve kapalı tohumlular olarak adlandırılırlar. Kapalı tohumluların özelliği, tohum taslaklarının etli bir yumurtalık içinde gelişmesidir. Üreme organları olarak çiçekleri kullanırlar. İğne yapraklı bitkiler genellikle rüzgarla tozlaşırken, kapalı tohumlular bal özü taşıyan göz alıcı çiçekleriyle böcekleri kendilerine çeker ve böylece tozlaşma gerçekleşir. Çiçekler döllenme sonrasında tohum taslaklarını tohuma, yumurta meyveye dönüşürken içinde bulunan tohumlar meyvenin içinde yer alır.
Kapalı tohumlular tek çenekli ve çift çenekli olmak üzere ikiye ayrılır: Aşağıdaki tabloda özellikleri görülmektedir.
Tek Çenekliler:
Çift Çenekliler:
1) Otsu bitkilerdir.
1) Genellikle odunsu bitkilerdir.
2) Yaprakları ince, uzun, şerit şeklindedir.
2) Yaprakları geniş parçalıdır.
3) Yaprakları paralel damarlıdır.
3) Yaprakları ağsı damarlıdır.
4) Tohumda tek çenek bulunur.
4)Tohumda çift çenek bulunur.
5) Kambiyum yoktur.
5) Kambiyum bulunur. (çok yıllıklarda)
6) İletim demetleri düzensizdir.
6) İletim demetleri düzenlidir.
7) Kökleri saçak köktür.
7) Kazık kök ve yan köklerden oluşur.
8) Gövdeleri incedir.
8) Gövdeleri kalındır.
9) Örneğin;Buğday, mısır, soğanlı bitkiler
9) Örneğin; Fasulye, elma, armut
Tablo-2: Tek çenekli ve çift çenekli bitkilerin özellikleri
Çiçek ve yapısı:
Çiçek, tohumlar vasıtasıyla yeni bireylerin oluşmasını ve bitkinin devamını sağlar.
Tam bir çiçekte; çiçek sapı, çiçek tablası, çanak yaprak, taç yaprak, erkek ve dişi organlar vardır. Çiçek sapı çiçeği dala bağlar, çanak yaprak, taç yaprak, erkek ve dişi organlar dıştan içe doğru sırayla dört halka şeklinde çiçek tablası üzerine dizilirler.
Çanak yaprak: Genelde yeşil renklidir. Çiçeğin en dış kısmını oluşturur.Çiçek tomurcuk halindeyken çiçeği korur.
Taç yaprak: Çiçeğin renkli ve kokulu kısmıdır. Tozlaşmada böcekleri çekerek bitkinin çoğalmasında önemli rol oynar.
Erkek organ: İpçik denilen bir sap ile başçık denilen şişkin bir kısımdan meydana gelmiştir. Başçıkta, içinde erkek üreme hücreleri (polen) bulunan çiçek tozu keseleri bulunur. Polenler olgunlaşınca keseler çatlar ve polenler etrafa yayılır.
Dişi organ: Yumurtalık, dişicik borusu ve tepecik olmak üzere üç kısımdan oluşur. Yumurtalıkta çok sayıda dişi üreme hücresi (yumurta) bulunur. Dişicik borusu, tepeciği yumurtalığa bağlayan dar kısımdır. Tepecikte çiçek tozlarının yapışmasını sağlayan yapışkan bir sıvı bulunur.
Erkek ve dişi organı bir arada bulunduran bitkilere “bir evcikli” , erkek ve dişi organları ayrı bulunduran bitkilere de “iki evcikli” bitki denir. Meşe, mısır, çam, kestane ve fındık bir evcikli, söğüt, antep fıstığı, kenevir ve kavak iki evcikli bitkilerdir.
Tozlaşma:
Bitkide çiçeğin görevi tozlaşma yoluyla bitkinin çoğalmasını sağlamaktır. Bir çiçeğin erkek organından serbest kalan polenlerin diğer çiçeğin dişi organının tepeciğine ulaşması ve burada yeni bitki tohumlarının oluşması olayıdır.
Tozlaşma olayında etkili faktörler şunlardır:
1.Rüzgar: Polenlerin taşınması rüzgarla sağlanır. Kullanışlı ve sık görülen bir tozlaşma çeşidi değildir.
2.Böcekler: Polenlerin arılar, sinekler ve benzer böcekler tarafından taşınması. Yaygın olan tozlaşma şeklidir. Çiçeğin güzel kokusu, güzel ve parlak görünümü ve salgıladığı şekerli maddeler böceklerin dikkatini çeker. Çiçeğin üzerine gelen böceklerin ayaklarına yapışan polenler böceğin diğer çiçeklere konmasıyla oralara taşınmış olurlar.
3.Kendi kendine tozlaşma: Aynı çiçeğin erkek organındaki polenlerin dişi organına ulaşması sonucu meydana gelen tozlaşma şeklidir.
Çiçekte döllenme sonucunda tohum oluşur ve bu tohumun etrafının yumurtalıkla çevrilmesi sonucu meyve oluşur. Tohumun toprakta çimlenmesiyle yeni bitkiler oluşmuş olur.
Çimlenme:
Tohum içinde embriyo ve besin maddesi bulunan yapıdır. Tohumdan bitki kökünün, gövdesinin ve yaprak ve çiçeklerin oluşmasına çimlenme denir.
Tohum çimlenirken gerekli besini çeneklerden alır. Tohumun çimlenebilmesi için uygun sıcaklık ve hava gerekir.
Çimlenme esnasında tohumun yapısındaki besin kullanılır ve böylece yeni bir bitki oluşur.
Meyve:
Meyve sadece, çiçekli bitkilere özgü bir üründür. Çiçek tozunun yumurtalığa erişerek yumurtayı aşılamasıyla birlikte hücresel çoğalma başlar. Yumurtalık yavaş yavaş şişer ve sonunda meyve halini alır. Tüm meyveleri beslemekte olan özsu meyveye de erişir. Özsu, olmakta olan meyveyi besler ve renklendirir. Meyveyi tatlılaştıran da özsudur.
Meyveleri oluşumuna göre gruplandırırız.
Meyve sadece dişi organın yumurtalık dokuları tarafından meydana getirilirse bunlara gerçek meyve denir. Örneğin; şeftali, kayısı, üzüm.
Yumurtalıkla birlikte çiçek tablası, taç ve çenek yapraklar beraberce gelişerek meyve oluşturuluyorsa bunlara yalancı meyve denir. Örneğin; Çilek, elma, armut.
Dir tane dişi organdan meydana gelen meyvelere basit meyve denir. Örneğin; Kiraz, erik, elma.
Birkaç tane dişi organdan meydana gelen meyvelere ise bileşik meyve denir. Örneğin; Ahududu, böğürtlen.
Ceviz, fındık, kestane gibi bitkilerin meyveleri zamanla sertleşip kurur. Tohumları yenilen bu meyvelere kuru meyve denir.
ii d